Ένα ακόμα πολύ ενδιαφέρον
βιβλίο –ουσιαστική συμμετοχή στον εορτασμό των 200 χρόνων από την Επανάσταση
του 1821, εξέδωσε αυτές τις ημέρες ο Φιλολογικός, Ιστορικός, Λογοτεχνικός Σύνδεσμος
(Φ.Ι.ΛΟ.Σ.) Τρικάλων, σε συνεργασία με τις Εκδόσεις Κ. & Μ. Σταμούλη
(Θεσσαλονίκη), που είναι το υπ’ αρ. 20 της σειράς αυτοτελών βιβλίων «Κείμενα
και Μελέτες». Πρόκειται για την ιστορική μελέτη
του Τρικαλινού φιλολόγου– ιστορικού και επιτίμου προέδρου του Φ.Ι.ΛΟ.Σ. Θεοδώρου
Α. Νημά που τιτλοφορείται «Η
συμμετοχή των Τρικαλινών στους Εθνικούς Αγώνες και οι Πεσόντες υπέρ Πατρίδος
(1600-1944)». Το βιβλίο αυτό αποτελείται από 312 σελίδες σχήματος 24Χ17
εκ. και είναι ο καρπός πολύχρονης έρευνας και μελέτης.
Ειδικότερα στην αρχή του
βιβλίου παρατίθενται Πρόλογοι του
Δ.Σ. του Φ.Ι.ΛΟ.Σ. Τρικάλων (σελ.
11-12) και του συγγραφέα (σελ. 13-15), ενώ το κυρίως βιβλίο διαιρείται σε τρία
μέρη (3) μέρη.
Στο Πρώτο
Μέρος με τίτλο «Τα επαναστατικά απελευθερωτικά κινήματα στην περιοχή Τρικάλων» (σελ. 17-55), στο οποίο εξιστορούνται αναλυτικά όλα τα
πολεμικά γεγονότα της Τουρκοκρατίας που σημειώθηκαν στην περιοχή Τρικάλων και
Καλαμπάκας, ήτοι η εξέγερση του Διονυσίου, μητροπολίτη Λαρίσης-Τρίκκης (1600),
η συμμετοχή των Τρικαλινών στα Ορλωφικά (1770), η επανάσταση των Βλαχαβαίων στα
Χάσια (1808), η συμμετοχή των
Τρικαλινών στην επανάσταση
του 1821 τόσο στην περιοχή Ασπροποτάμου όσο και στην περιοχή Αγράφων
(1821-1824), αλλά και η συμμετοχή Τρικαλινών αγωνιστών στον αγώνα στην νότια Ελλάδα
και η
Ελληνική ανεξαρτησία (1830). Εδώ καταγράφονται και οι εκ των περιοχών Τρικάλων
και Καλαμπάκας αγωνιστές που έλαβαν μέρος στην Ελληνική Επανάσταση του 1821.
Ακολούθως εξιστορούνται η επανάσταση του 1854 στην Δυτική Θεσσαλία
(μάχες στην Παραπράσταινα, στα Μεγάλα Καλύβια, στην Καλαμπάκα), η εξέγερση του
1867, η επανάσταση του 1878 στην Δυτική Θεσσαλία, η συνθήκη του Βερολίνου
(1878) και η απελευθέρωση της Θεσσαλίας (1881).
Στο Δεύτερο Μέρος με τίτλο:
«Οι Τρικαλινοί στους εθνικούς αγώνες μετά το 1881» (σελ. 57-152)
εξιστορούνται όλοι οι πόλεμοι από το 1897 έως το 1944, που έγιναν για την απελευθέρωση
αλύτρωτων αδελφών ή την υπεράσπιση της Πατρίδας από ξένους εισβολείς.
Ειδικότερα περιγράφονται οι μάχες στις οποίες έλαβαν μέρος οι Τρικαλινοί
στρατευμένοι μέσα από τις τάξεις του θρυλικού 5ου Συντάγματος Πεζικού Τρικάλων
ή άλλες στρατιωτικές μονάδες, ήτοι: ο
ατυχής πόλεμος του 1897, ο Μακεδονικός Αγώνας (1904-1908), οι Βαλκανικοί
πόλεμοι (1912-1913), ο Α΄ Παγκόσμιος
πόλεμος (1914-1918) και η κατάληψη της Θεσσαλίας από τους «Συμμάχους» (1917), η
Μικρασιατική εκστρατεία (Μάιος 1919 - Σεπ. 1922) και ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος
(1940-1941), όπου τονίζεται η σημαντική συμβολή των τρικαλινών μονάδων (5ου και
51ου Συνταγμάτων) στην μάχη της Πίνδου και την απώθηση των Ιταλών εισβολέων
εκτός ελληνικών συνόρων. Διεξοδικός λόγος γίνεται για την απόκρουση της μεγάλης
Εαρινής Επιθέσεως των Ιταλών (9-24 Μαρτίου 1941), όπου δημοσιεύονται για πρώτη
φορά και φωτογραφίες από ιταλικά αρχεία. Ακολουθούν η συνθηκολόγηση, η Κατοχή
και η Εθνική Αντίσταση στην περιοχή Τρικάλων (1942-1944) με εξιστόρηση των ενόπλων
συγκρούσεων ανταρτών και στρατευμάτων Κατοχής (μάχες Μερίτσας, Πόρτας κ.ά), η εγκατάσταση του Στρατηγείου του
ΕΛΑΣ στην Καστανιά Καλαμπάκας και η Α΄ Πανθεσσαλική Συνδιάσκεψη Ανταρτών (7 Ιουλίου 1943), η προσχώρηση των Ιταλών στον ΕΛΑΣ
(11 Σεπ. 1943), οι συγκρούσεις με τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής και οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των
Γερμανών στην Πίνδο (Οκτ. 1943), η μάχη της
σοδειάς, ο διωγμός της Εβραϊκής Κοινότητας
Τρικάλων και η απελευθέρωση των Τρικάλων και
της Θεσσαλίας (Οκτ. 1944).
Στο Τρίτο Μέρος με τίτλο: «Οι εκ του Ν. Τρικάλων πεσόντες υπέρ
Πατρίδος (1808-1944)» (σελ. 153-302) καταγράφονται
πάνω από 3.700 ονόματα Τρικαλινών αξιωματικών και στρατιωτών, οι οποίοι έπεσαν
μαχόμενοι σε όλους τους πολέμους ή απεβίωσαν εξ ασθενειών εν όσω υπηρετούσαν τη
θητεία τους, καθώς και τα ονόματα των εκτελεσθέντων από τα στρατεύματα Κατοχής
(1942-1944).
Μετά από
σύντομη εισαγωγή, στην αρχή παρατίθενται τα ονόματα των αγωνιστών που εφονεύθησαν κατά τους αγώνες πριν από την Επανάσταση του
1821, εκείνων που εφονεύθησαν κατά την διάρκειά της, των φονευθέντων κατά
τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 και των Τρικαλινών μακεδονομάχων που έπεσαν
στη Μακεδονία (1904-1908).
Κατόπιν ακολουθούν τα πολλά ονόματα, κατά αλφαβητική
σειρά των χωριών, εκείνων που εφονεύθησαν ή απεβίωσαν κατά τους Βαλκανικούς
πολέμους 1912-13, τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο 1914-18 και την Μικρασιατική
Εκστρατεία 1919-22, καθώς και κατά τον Ελληνοϊταλικό και Ελληνογερμανικό Πόλεμο
1940-1941. Ο μακρύς κατάλογος κλείνει με τα ονόματα των νεκρών αγωνιστών της Εθνικής
Αντιστάσεως κατά Ιταλών και Γερμανών κατακτητών και των εκτελεσθέντων από αυτούς
πολιτών (1941-1944). Στο τέλος καταχωρούνται και τα ονόματα των Τρικαλινών που
εφονεύθησαν στην Κύπρο κατά τις επιχειρήσεις του 1964 και του
1974, καθώς και ένας κατάλογος των μαχών με τους περισσότερους Τρικαλινούς νεκρούς.
Πλην ελαχίστων, δίπλα στο όνομα του κάθε νεκρού παρατίθενται ο τόπος, ο
χρόνος και οι συνθήκες θανάτου του.
Για την πληρότητα των καταλόγων,
ο συγγραφέας ερεύνησε τα στρατιωτικά αρχεία, τις σχετικές στρατιωτικές
εκδόσεις, επισκέφτηκε όλα τα χωριά του Ν. Τρικάλων φωτογραφίζοντας τα ηρώα τους
(δεν υπάρχουν σε όλα) και συνομίλησε διά ζώσης και τηλεφωνικώς με πάμπολλους
αγωνιστές και συγγενείς θυμάτων. Σημαντική ήταν η συνδρομή των αοιδίμων
μητροπολιτών Τρίκκης και Σταγών Αλεξίου και Σταγών και Μετεώρων Σεραφείμ, οι
οποίοι μέσω των εφημερίων έδωσαν καταστάσεις με ονόματα νεκρών των περισσοτέρων
χωριών.
Το κείμενο πλαισιώνεται από πολλές φωτογραφίες αγωνιστών
και τόπων μαχών. Το βιβλίο κλείνει με την παράθεση της πλούσιας Βιβλιογραφίας (σελ. 303-311) που χρησιμοποίησε
ο συγγραφέας, ο οποίος με αυτό το βιβλίο του, έργο πολύχρονης έρευνας, διασώζει
τα ονόματα των αφανών Τρικαλινών ηρώων που έπεσαν στα πεδία των μαχών και δίνει
στο αναγνωστικό κοινό ένα έργο, στο οποίο ο κάθε ενδιαφερόμενος Τρικαλινός θα
μπορεί να βρίσκει τους δικούς του νεκρούς που έπεσαν υπέρ Πατρίδος και να
νιώθει υπερήφανος για τους προγόνους του.
